۱۳۹۹ شنبه ۴ بهمن - Saturday, January 23, 2021

حسین برکتی
23 نفر در موزه مردم‌شناسی
دنیای سینما:
اگرچه سینما به نسبت دیگر هنرها، هنری نو ظهور به حساب می‌آید، اما به خوبی توانسته با کمک گرفتن از دیگر هنرها امروزه به مهم‌ترین و تأثیرگذارترین هنر تبدیل شود.
در این بین استفاده مناسب از ادبیات مکتوب مانند رمان‌، نمایشنامه و حتی شعر در سینما بسیار پررنگ است. صنعت سینما به خوبی این امر را پذیرفته که به تنهایی قادر به ادامه حیات خودش نیست و لازم است با امداد از پشتوانه غنی ادبیات جهان به هنری غنی و مردمی تبدیل شود. 
اقتباس ادبی در چند دهه اخیر از جمله این تعاملات بین سینما وادبیات بود که توانست به هر دو این هنرها کمک کند و میراثی باشد برای نسل جوانی که در هر کدام از حوزه‌ها جویای موفقیت هستند. 
سینمای ایران هم از این قاعده مستثنا نبود و از سال‌های آغازین ورود سینما به سالن‌های تاریکش، ادبیات بومی‌اش را به مثابه پشتوانه‌ای قابل اتکا به خدمت گرفت؛ که از معروف‌ترین آنها می‌توان به فیلم سینمایی «گاو» اثر داریوش مهرجویی اشاره کرد که اقتباسی از اثر غلامحسین ساعدی است. 
این سال‌ها و با گذشت 40 سال از آغاز جنگ تحمیلی هشت ساله عراق با ایران، ادبیات مکتوب که پیش‌تر و سریع‌تر از سینما به این پدیده پرداخت، به عنوان طلایه‌دار روایت داستانی از جنگ، پرچم‌داری می‌کند و جای خودش را بین مردم باز کرده است. 
حجم تولید آثار ادبی و خاطره‌‌نگاری در حوزه جنگ و دفاع مقدس چه به لحاظ کمی و چه به لحاظ کیفی به قدری وسیع و متنوع است که این موضوع را در ذهن ایجاد می‌‌کند که آیا سینمایی که اولین معظل خود را نداشتن قصه‌ها و متن مناسب می‌داند، نباید نگاهی بیش از پیش به سینمای اقتباس داشته باشد؟
فیلم سینمایی «23 نفر» که در سی‌وهفتمین جشنواره فیلم فجر اکران شد، یکی از همان تلاش‌ها در زمینه اقتباس از خاطره‌نگاری‌های جنگ در حوزه اسرا بود که از کتاب «آن بیست و سه نفر» نوشته احمد یوسف‌زاده تولید شده است. 
احمد یوسف‌زاده با نگاشتن کتاب «آن ۲۳ نفر» توانست نظر بسیاری از مردم را جلب کند و کتابش بین بسیاری از دولتمردان از جمله مقام معظم رهبری مورد تمجید قرار بگیرد. بعد از این موفقیت‌ها، کارگردانان و استودیوهای گوناگونی پا پیش گذاشتند تا فیلمی را بر اساس داستان حماسی این نوجوانان رزمنده بر اساس کتاب یوسف‌زاده بسازند و در نهایت قرعه به نام سازمان اوج و مهدی جعفری افتاد که قبل‌تر هم  فیلمی مستند و تلویزیونی نیز بر اساس این رزمندگان ساخته بود. 
این فیلم روایتی از ۲۳ سرباز نوجوان ۱۵ تا ۱۸ ساله است که در زمان جنگ ایران و عراق به اسارت گرفته شدند و به جای آنکه به همراه دیگر رزمندگان به اردوگاه‌ها فرستاده شوند، در زندان عراقی‌ها ماندند. صدام حسین و تیم نظامی‌اش تصمیم گرفته بود که با اسیر کردن این نوجوانان، با آنها یک سری برنامه‌های تبلیغاتی تلویزیونی به سود کشور خود بسازد و این نوجوانان را دستمایه فریب‌های سیاسی خود کند. صدام حسین لباس‌های شیک تن این بچه‌ها کرده و آنها را به شهربازی می‌برد و با فیلمبرداری و عکسبرداری از این تیم نشان می‌داد که ارتش عراق با نوجوانان سر صلح و دوستی دارد. او در این فیلم‌ها به دروغ می‌گفت که این رزمندگان کوچک به زور و فریبِ پول و... به جنگ فرستاده شده‌اند.
باید گفت که تمامی این ۲۳ نفر به جز یک نفر از آنها (سید عباس سعادت) همچنان زنده هستند. احمد یوسف‌زاده که نویسنده کتاب نیز به شمار می‌رود، کارهای زیادی پیرامون شنیده شدن قصه تلخ خود و دوستانش در بین مردم کرده است.
فیلم «۲۳ نفر» داستان بسیار جذابی دارد و به اصطلاح از Plot بسیار خوبی بهره‌مند است. شنیدن داستان اسیر شدن ۲۳ سرباز نوجوان در یک جنگ نابرابر و آزار و ستمی که به آنها داده شده و بدبختی‌هایی که در دوران اسارت خود کشیدند و بردباری‌هایی که از خود نشان دادند، تقریبا برای هر مخاطبی در هر جای دنیا جذاب است. داستانی که فیلم روایت می‌کند، به خاطر حضور قهرمانان نوجوانش به دل همه مخاطبین می‌نشیند و فارغ از موافق یا مخالف بودن با سیاست‌های کشور، می‌توان با تک تک کاراکترهای آن همذات‌پنداری کرد. این موضوع برگ برنده اصلی فیلم ۲۳ نفر به شمار می‌آید و مردمی بودن آن باعث شده که فیلم بتواند جای خودش را پیش دل تماشاگر باز کند. این داستان جذاب به همراهی ۲۳ نوجوان ناشناس بازیگر روایت می‌شود.
در کنار ۲۳ سرباز نوجوان، فرد فداکار دیگری به اسم ملا صالح قاری نیز حضور دارد که داستان و سرنوشت او نیز به اندازه کافی جذاب است و فیلم البته زیاد روی این قصه مانور نمی‌دهد. ملا صالح قاری در تاریخ جنگ ایران و عراق، یک اسیر ایرانی بود که به ناچار تبدیل به مترجم عراقی‌ها شده بود و بعدها پس از آزادی به جرم خیانت، چند سالی را در کشور خودش نیز توسط وزارت اطلاعات ایران به زندان افتاد، چرا که تصور می‌شد او جاسوس عراقی‌ها شده است.
 
این فیلم به عنوان فیلمی اقتباسی به داستان بسیار متعهد است و سعی دارد تمام ماجرا و اتفاقات را به طورمستند و واقعی روایت کند، که در این زمینه هم موفق بوده و همانطور که گفته شد داستان پر کشش این اتفاق در جنگ هشت ساله مخاطب را با خود همراه می‌سازد. 
اما همین‌جا باید سوال تاریخی تعهد به متن؟ و یا تعهد به درام؟ را در سینمای اقتباسی دوباره پرسید. معظلی که در این فیلم هم به شکل مشخصی پدیدار می‌شود. غالبا فیلم‌سازان در این زمینه اصطلاحا (یا از این ور بوم می‌افتند یا از اون ور بوم) دچار افراط و تفریط می‌شوند. یا به قدری به داستان متعهد هستند که جنبه‌های داراماتیزه کردن آن در سینما را فراموش می‌کنند و یا به قدری در داستان دخل و تصرف می‌کنند که اساسا با داستان اولیه فرق‌های ماهیتی پیدا می‌کند. 
این فیلم به نظر نگارنده از جنبه‌های دراماتیزه سینما برای بیان داستان خود کمتر بهره گرفته و تلاش کرده تا می‌تواند به متن داستان و نه به متن وفادار باشد. تا جایی که خود را موظف می‌داند برای روایت داستان خود از تصاویر مستند و آرشیوی آن دوران استفاده کند و حتی مصاحبه‌‌ها و برخی نقل قول‌ها را به طور مستند بیان کند. 
این مسئله به نوبه خود اگر یک‌دستی و ریتم فیلم را از بین ببرد به نوبه خود اشکالی ندارد. و این روزها حتی در سینمای ایران مستند-سینمایی‌هایی را شاهد هستیم(ایستاده در غبار، ماجرای نیم روز) که روایتی مستقیم از زندگی و یا حوادثی‌ست که در گذشته اتفاق افتاده که اتفاقا بسیار مورد استقبال مخاطب هم قرار گرفته است. اما آنچه در این فیلم‌های موفق مشخص است، یک‌دستی در پرداخت سینماییِ شخصیت و یا واقعه‌ی تاریخی است، که متاسفانه در فیلم 23 نفر شاهد آن نیستیم. در این فیلم حتی در بازسازی‌ها هم کارگردان موفق نشده فضاسازی مناسبی را ارائه دهد و تصاویر و اتفاقات در قاب به شکل کامل تصنعی دیده می‌شوند. 
مشکل دوم فیلم «23 نفر» پرداخت ضعیف شخصیت‌های فیلم است. این موضوع در سینمای اقتباس از مشکلات رایج این سینما محسوب می‌شود، چراکه نویسنده در داستان خود فرصت کافی برای معرفی و شخصیت‌پردازی قهرمان و شخصیت‌های فرعی خود را دارد، اما زمانی که قراراست این شخصیت‌ها در سینما و در زمان محدودی نفس بکشند بیشتر به یک مجسمه شبیه هستند تا یک انسانی که نفس می‌کشد و زندگی می‌کند. 
کتاب «آن 23 نفر» به طور کاملا مبسوطی به شخصیت‌هایش پرداخته و ما را با ابعاد مختلف آنها آشنا می‌کند، در حالی‌که در فیلم «23نفر» همه شخصیت‌ها حتی ملا صالح قاری که می‌توانست نقش کلیدی و پیش‌برند‌ه‌ای در غنای فیلم داشته باشد، همگی با فاصله از مخاطب ایستاده‌اند و فیلم شبیه موزه‌های مردم‌شناسی به آنها بلیط می‌فروشد. 
مستقیم‌گویی و شعارزدگی هم که بعد از یک سوم ابتدایی داستان به فیلم وارد می‌شود، از همان ضعف همیشگی دراماتیزه کردن داستان در سینما نشأت می‌گیرد که متاسفانه این فیلم هم دچار آن می‌شود و داستان پر کشش و جذاب فیلم را تحت شعاع خود قرار می‌دهد. 
در هر حال «23نفر» فیلمی‌ست که با داستان پر کشش خود مخاطب را با خود همراه می‌کند و گاه گاهی عرق ملی و احساس غرورآفرینی را در بیننده زنده می‌کند. 
با این وجود نباید فراموش کرد که داستان‌های غنی و ناب در این مقطع تاریخی فارغ از نگاه‌های سیاسی و ارزشی می‌توانند به عنوان منبع مناسبی برای ساخت فیلم‌هایی نه تنها در ژانر جنگی و حماسی، بلکه در ملودرام‌های عاشقانه، خانوادگی و حتی طنز مورد استفاده قرار گیرند. 
 
تاريخ و ساعت ارسال: 1399/02/28 13:10:00
منبع:
دسته بندیسینمانقد و یادداشتآخرین مطالبنقد

گزارش

استقبال از جشنواره ایران بان‌نو

رییس هیات انتخاب جشنواره فرهنگی-هنری بانوان کارآفرین از اقبال علاقمندان به حضور در این جشنواره خبر داد.

گفتگوی اختصاصی دنیای سینما با صدر خبرنگار و مجری پیک بامدادی رادیو:
فیلم خروج در حد نام حاتمی کیا نبود!

اعتراض من به ابراهیم حاتمی کیا این بود که اگر این تعداد از اهالی رسانه اینجا جمع شده اند به خاطر ابراهیم حاتمی‌کیا است و اگر اعتراض یا انتقالی دارند به خاطر فیلمی از ابراهیم حاتمی‌کیا است که احساس می‌کنند در حد و نام و نشان او نیست.

حضور شهاب حسینی در نشست خبری فیلم "شین" در سینمای اهالی رسانه
شهاب باران در شب هشتم جشنواره !

نشست خبری فیلم «شین» بعد از نمایش این فیلم در سانس پایانی سینمای رسانه، در بین مهمان های حاضر در پردییس سینمایی ملت برگزار شد.

در حاشیه نشست خبری فیلم خروج، ابراهیم حاتمی کیا:
چرا به من گیر می‌دهید؟

"خروج" به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا ،در روز هفتم جشنواره فیلم فجر در سینمای رسانه به نمایش در آمد و نشست مطبوعاتی‌ این فیلم نیز با حضور حسام‌الدین آشنا مشاور رییس جمهور و تعداد زیادی از عوامل این فیلم در حالی برگزار شد که سالن نشست گنجایش حضور خبرنگاران را نداشت و بسیاری از اهالی رسانه ایستاده در کنار سالن در حال ثبت این نشست خبری بودند.

مهرداد خوشبخت کارگردان فیلم «آبادان یازده ۶۰»
«آبادان یازده ۶۰» واقعیتی دراماتیک

نشان دادن مقاومت مردمی در جنگ همیشه از دغدغه های من بوده است، در این فیلم درصد بالایی از واقعیت الهام گرفته است.

در حاشیه نشست خبری روز صفر ساخته ی سعید ملکان
آغاز روز سوم جشنواره با روز صفر

سعید ملکان: ما می‌خواستیم کمی از قالب‌های کلیشه‌ای و رایج بازیگری در سینمای ایران بیرون بیاییم.

نشست خبری فیلم محمد کارت در سینمای رسانه
مرثیه ای برای پروانه ها

فیلم شنای پروانه در واقع روایت جنجالی از موج خشونت علیه زنان مخصوصاً در جنوب شهر، توسط برخی از مردانیست که به خاطر شهرت و محبوبیت خود، دست به هر کاری می زنند.

در حاشیه ی اولین اکران های جشنواره فیلم فجر
قصیده گاو سفید به روایت صناعی ها

این فیلم روایت زنی است که بعد از یک سال از اعدام همسرش به جرم قتل متوجه می شود، همسرش قاتل نبوده و به علت حکم اشتباه قاضی، همسرش اعدام شده است.

در حاشیه نشست خبری اکران فیلم "عامه پسند" ساخته ی سهیل بیرقی
عامه پسند، مرثیه ای بی نظم

این فیلم نیز مثل دیگر فیلم های بیرقی نگاهی به جامعه زنان دارد، موضوع فیلم زنی ۵۷ ساله است که پس از بی مهری و خیانت همسرش تصمیم به جدایی می گیرد و از تهران به زادگاهش شهرضا از شهرستانهای اصفهان باز می گردد .

آغاز سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر
شروع جشنواره با سه کام حبس !

سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر امروز در حالی آغاز شد که سینمای پردیس ملت یا سینمای رسانه از آمادگی لازم برای این مراسم برخوردار نبوده و هیچکس جوابگوی این نابسامانی ها نبود.

گالری عکس

گفتگوی اختصاصی دنیای سینما با صدر خبرنگار و مجری پیک بامدادی رادیو:
فیلم خروج در حد نام حاتمی کیا نبود!

اعتراض من به ابراهیم حاتمی کیا این بود که اگر این تعداد از اهالی رسانه اینجا جمع شده اند به خاطر ابراهیم حاتمی‌کیا است و اگر اعتراض یا انتقالی دارند به خاطر فیلمی از ابراهیم حاتمی‌کیا است که احساس می‌کنند در حد و نام و نشان او نیست.

حضور شهاب حسینی در نشست خبری فیلم "شین" در سینمای اهالی رسانه
شهاب باران در شب هشتم جشنواره !

نشست خبری فیلم «شین» بعد از نمایش این فیلم در سانس پایانی سینمای رسانه، در بین مهمان های حاضر در پردییس سینمایی ملت برگزار شد.

در حاشیه نشست خبری فیلم خروج، ابراهیم حاتمی کیا:
چرا به من گیر می‌دهید؟

"خروج" به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا ،در روز هفتم جشنواره فیلم فجر در سینمای رسانه به نمایش در آمد و نشست مطبوعاتی‌ این فیلم نیز با حضور حسام‌الدین آشنا مشاور رییس جمهور و تعداد زیادی از عوامل این فیلم در حالی برگزار شد که سالن نشست گنجایش حضور خبرنگاران را نداشت و بسیاری از اهالی رسانه ایستاده در کنار سالن در حال ثبت این نشست خبری بودند.

در حاشیه نشست خبری روز صفر ساخته ی سعید ملکان
آغاز روز سوم جشنواره با روز صفر

سعید ملکان: ما می‌خواستیم کمی از قالب‌های کلیشه‌ای و رایج بازیگری در سینمای ایران بیرون بیاییم.

در حاشیه ی اولین اکران های جشنواره فیلم فجر
قصیده گاو سفید به روایت صناعی ها

این فیلم روایت زنی است که بعد از یک سال از اعدام همسرش به جرم قتل متوجه می شود، همسرش قاتل نبوده و به علت حکم اشتباه قاضی، همسرش اعدام شده است.

در حاشیه نشست خبری اکران فیلم "عامه پسند" ساخته ی سهیل بیرقی
عامه پسند، مرثیه ای بی نظم

این فیلم نیز مثل دیگر فیلم های بیرقی نگاهی به جامعه زنان دارد، موضوع فیلم زنی ۵۷ ساله است که پس از بی مهری و خیانت همسرش تصمیم به جدایی می گیرد و از تهران به زادگاهش شهرضا از شهرستانهای اصفهان باز می گردد .

آغاز سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر
شروع جشنواره با سه کام حبس !

سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر امروز در حالی آغاز شد که سینمای پردیس ملت یا سینمای رسانه از آمادگی لازم برای این مراسم برخوردار نبوده و هیچکس جوابگوی این نابسامانی ها نبود.

گزارش تصویری مراسم اختتامیه سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر

مراسم اختتامیه جشنواره فجر سی و هفتم و اهدای سیمرغ‌ها به روایت تصویر

گزارش تصویری مراسم افتتاحیه فیلم سینمایی «همه چی عادیه!»

گزارش تصویری مراسم افتتاحیه فیلم سینمایی «همه چی عادیه!» با حضور عباس غزالی، پژمان بازغی، محسن افشانی و...

آخرین قسمت سریال «گلشیفته» فردا می‌آید + جدیدترین تصاویر

آخرین قسمت سریال شبکه نمایش خانگی «گلشیفته» ساخته بهروز شعیبی و به تهیه‌کنندگی علی اکبر نجفی فردا توزیع خواهد شد.